15 - December - 2014, 39 : 01 PM
بررسی واژه های «مَهَستی , مِهَستی , مِهسَتی و مَهسَتی»
کدام درست است؟
درباره واژه پارسی «مهستی» و اینکه چگونه باید آن را خواند و بر زبان راند، میان واژه شناسان و استادان ریشه یابی واژه ها، چندگانگی چشمگیری دیده می شود و چون با دگرگون کردن آواهای بالا و پایین بر روی بند واژه های «م» و «ه» و «س» معنای واژه نیز دگرگون می شود بر این پایه میان استادان در زمینه معنای این واژه نیز چندگانگی دیده می شود.
استاد علی اکبر دهخدا، بر این باور است که این واژه ، کوتاه شده ی «ماه سِتی» است و «سِتی» در زبان پارسی کهن معنای «بانو» را می دهد. (سپس استاد می افزایدکه «سِتی» کوتاه شده ی واژه ی تازی «سَیّدَتی» است یعنی «خانم من!!» و روشن نیست اگر «سِتی» در پارسی معنای «بانو» و <«خانم» را می دهد پس «سیّدتی» تازی در اینجا چه می کند؟) به هر روی استاد دهخدا بر این باور است که «مَهسِتی» گویش درست این واژه است یعنی «ماه بانو» یا «مهبانو» و یا «ماه خانم».
ولی استاد سعید نغیسی بر این باور است که گویش درست این واژه «مِهسَتی» است که از دو بخش «مه + ستی» ساخته شده است که «مِه» به معنای بزرگ است و «سَتی» نیز معنای «بانو» را می دهد. بر این پایه «مِهسَتی» یعنی «بانوی بزرگ» (استاد سعید نفیسی گویش «سِتی» را درست تراز «سِتی» می داند ولی معنای واژه را همان «بانو» می داند.)
استاد نفیسی بویژه پافشاری می کندکه بی چون وچرا «مِهسَتی» درست است و او نیز چامه «سنایی» را نمونه آورده است و می گوید در این چامه:
استاد می افزاید، در نامگذاری کسان واژه ی «مِه» و «کِه» (در معنای بزرگ و کوچک) بسیار آورده شده ولی «مَه» به معنای «ماه» دیده نشده است. (گویا استاد نام های مَهبانو ، مهوش ، مَه سیا ، مهیار ، مَهپاره ، مهتاب ، مَهدخت ، مهشید و ... را فراموس کرده اند.)
گذشته از این دو استاد نامدار ، گروهی دیگر هستندکه می گویند در این واژه «سَتی» معنای بانو را نمی دهد و برآنند که باید «مَهَستی» گفته شود که از «مَه + اَستی» ساخته شده یعنی «ماه هستی»! و سرانجام دسته ای دیگر می گویند «مِهَستی» درست است یعنی «بزرگ هستی!» و می افزاید بی گما‌ن «مِهَستی» در معنای «بزرگ هستی» درست است بویژه درگذشته به شاهان «مِهَستی» هم گفته می شدکه پارسی واژه ی «اعلاحضرت» است.
این دسته بر این باورند که واژه «ماژِسته» فرانسه «مَجِستی» انگلیسی که در آن زبان ها به شاهان گفته می شود . از همین واژه ی «مِهَستی» پارسی گرفته شده است.
به هر روی ، هنوز هیچ یک از پژوهندگان نتوانسته اند، گروه های دیگر را با خود همداستان کنند . بر این پایه در پایان این گفتار، هر چهار گویش این واژه را می آورم و معنای آنها را نیز در برابرشان می نویسم تا خوانندگان هرکدام را که درست تر دانستند بکار برند.
مِهَستی ========== بزرگ هستی
مِهسَتی ========== بانوی بزرگ
مَهسِتی ========== ماه بانو
برگرفته از کتاب : در ژرفای واژه ها اثر دکتر ناصر انقطاع